Lịch sử nhân loại đã trải qua 4 lần cách mạng công nghiệp, mỗi lần cách mạng đều mang đến những thay đổi to lớn về kinh tế, xã hội, và đặc biệt là tác động đến thị trường lao động.
- Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất (1760 – 1840) đánh dấu sự ra đời của máy móc và động cơ hơi nước, thay thế cho sức lao động thủ công. Điều này dẫn đến sự chuyển đổi từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp.
- Cách mạng công nghiệp lần thứ hai (1870 – 1914) đánh dấu sự ra đời của điện và động cơ đốt trong, dẫn đến sự phát triển của ngành sản xuất hàng hóa tiêu dùng.
- Cách mạng công nghiệp lần thứ ba (1950 – 2000) đánh dấu sự ra đời của máy tính và công nghệ thông tin, dẫn đến sự phát triển của ngành dịch vụ.
- Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (2010 – nay) đánh dấu sự ra đời của trí tuệ nhân tạo, robot, in 3D, … dẫn đến sự tự động hóa và kết nối trong sản xuất.
Sự thay đổi của công nghệ đã dẫn đến sự thay đổi của những ngành nghề lao động. Trong mỗi lần cách mạng công nghiệp, đều có những ngành nghề bị thay thế hoặc biến mất, và những ngành nghề mới được tạo ra. Trong cách mạng công nghiệp lần thứ nhất, những ngành nghề như thợ dệt, thợ rèn, … bị thay thế bởi máy móc. Trong Cách mạng công nghiệp lần thứ hai, những ngành nghề như công nhân lắp ráp, công nhân sản xuất, … được tạo ra. Trong Cách mạng công nghiệp lần thứ ba, những ngành nghề như lập trình viên, kỹ sư phần mềm, … được tạo ra. Trong Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, những ngành nghề như chuyên gia trí tuệ nhân tạo, kỹ sư robot, … được tạo ra.
Theo một báo cáo của Tổ chức McKinsey Global Institute vào tháng Mười Hai năm 2017, thì vào năm 2030 có đến ‘50% công việc hiện tại sẽ được tự động hóa hoàn toàn’ và ‘khoảng từ 75 triệu đến 375 triệu lao động sẽ phải chuyển đổi ngành nghề’. Như vậy, sẽ có khoảng 50% công việc hiện nay biến mất và nhiều ngành nghề mới sẽ xuất hiện. Theo dự đoán của tổ chức British Council, 65% học sinh tiểu học ngày nay sẽ làm những công việc đang không tồn tại ngày nay. Điều này có nghĩa là, nếu nền giáo dục tiếp tục cách thức đào tạo tập trung vào lượng kiến thức như hiện nay thì sẽ đào tạo ra những con người cho những công việc có thể sẽ không còn tồn tại trong tương lai. Vì vậy, nền giáo dục cần phải thay đổi, không chỉ tập trung vào nguồn kiến thức, mà phải đào tạo ra những thế hệ học sinh có đủ kỹ năng và năng lực tư duy để thích ứng với những đổi thay nhanh chóng và không biết trước được của tương lai.
Vào tháng Ba năm 2015, Diễn Đàn Kinh Tế Thế Giới (The World Economic Forum) đã tổ chức một cuộc họp tại Dubai về giáo dục và đã đề ra danh sách Những Kỹ năng – Năng lực cần thiết của Thế Kỷ 21 gồm 16 kỹ năng, được chia thành 03 nhóm chính Kiến thức nền tảng (6 lĩnh vực), Năng lực tư duy (4 lĩnh vực), và Phẩm chất cá nhân (6 lĩnh vực). Hệ thống Kỹ năng – Năng lực này nhằm giáo dục cho người học có khả năng Học tập suốt đời, để có thể thích ứng với bất kỳ thay đổi nào của thế giới. Chương trình giảng dạy của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo Việt Nam cũng đã liệt kê rõ ràng về 5 phẩm chất và 10 năng lực chung trong việc phát triển năng lực học sinh.
Trước những thay đổi nhanh chóng của công nghệ và thị trường lao động, giáo dục cần phải thay đổi để đáp ứng nhu cầu của xã hội. Giáo dục theo định hướng STEM hay STEAM là một giải pháp hiệu quả để đào tạo ra những thế hệ học sinh có năng lực sáng tạo, thích ứng với sự thay đổi của thời đại. Khái niệm Giáo dục theo định hướng STEM xuất phát từ Quỹ Khoa Học Quốc Gia Hoa Kỳ (The US National Science Foundation) vào khoảng đầu những năm 1990 và nhanh chóng được ứng dụng vào nền giáo dục Hoa Kỳ và thế giới. STEM cho phép người học kết nối kiến thức từ nhiều lĩnh vực Khoa học – Công nghệ – Kỹ thuật – Toán học để tìm ra giải pháp cho một vấn đề thực tiễn. Nói cách khác, STEM là một cách tiếp cận hiệu quả để trang bị cho người học những kỹ năng – năng lực cốt lõi của Thế kỷ 21. Khái niệm STEAM đã thêm vào chữ A, đại diện cho nghệ thuật. Nhìn chung, 2 khái niệm STEM/STEAM vẫn nói về phương pháp định hướng giáo dục một cách toàn diện, có thể ứng dụng vào việc giảng dạy các bộ môn. Vào năm 2022, bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn và đoàn công tác của Bộ đã có buổi làm việc và gặp gỡ với tổ chức STEM.org, tổ chức lâu đời nhất và uy tín toàn cầu trong lĩnh vực giáo dục STEM/STEAM. Bộ trưởng cũng nhấn mạnh về việc thúc đẩy giáo dục STEM/STEAM khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam đã có những định hướng và hỗ trợ cho việc triển khai phương pháp giáo dục STEM/STEAM tại các trường học. Cụ thể, Bộ đã ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các cơ sở giáo dục xây dựng và triển khai chương trình giáo dục STEM/STEAM. Theo dự báo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), nhu cầu nhân lực trong các lĩnh vực STEM tại Việt Nam sẽ tăng lên khoảng 10% trong giai đoạn 2021-2025, và dự kiến tăng lên khoảng 60% trong giai đoạn 2025-2030. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với việc đổi mới phương pháp giáo dục STEM/STEAM tại các cơ sở giáo dục Việt Nam
Hệ thống trường Trường Khai Nguyên là một trong những trường học tiên phong trong việc áp dụng phương pháp giáo dục STEM/STEAM tại Việt Nam. Ngay từ khi thành lập, nhà trường đã xác định STEM/STEAM là một trong những nền tảng quan trọng trong quá trình phát triển của học sinh. Để triển khai phương pháp giáo dục STEM/STEAM, nhà trường đã xây dựng chương trình giảng dạy và cơ sở vật chất phù hợp. Chương trình giảng dạy được thiết kế theo hướng tích hợp, lồng ghép giữa các môn học STEM/STEAM. Cơ sở vật chất được đầu tư hiện đại, đáp ứng nhu cầu học tập và thực hành của học sinh. Ngoài việc trang bị những trang thiết bị hiện đại theo tiêu chuẩn STEAM như máy in 3D, công cụ robotics Lego Education, thiết bị bay không người lái Drone, thiết bị thực tế ảo AR-VR, … để tăng mức độ ứng dụng công nghệ trong các bài học, nhà trường còn ứng dụng hệ thống Google Classroom làm nền tảng số để học sinh chủ động học tập cũng như luôn tìm cách chuẩn hóa từng nội dung giảng dạy để mang lại hiệu quả tốt nhất cho học sinh.
Trong năm 2023, hệ thống trường Khai Nguyên đã Trở thành đối tác thường trực của Viện Goethe, Viện văn hóa Đức, trong hoạt động tổ chức Liên hoan phim Khoa học trên khắp Việt Nam từ năm 2023, tham gia vào việc xây dựng học liệu cho Liên hoan phim khoa học.
Chương trình giảng dạy của nhà trường cũng đã vượt qua những lần kiểm định khắt khe và chính thức đạt kiểm định STEM.org Accredited cho toàn bộ chương trình giảng dạy với số điểm gần như tuyệt đối (96/100). STEM.org là 1 tổ chức lâu đời và có uy tín trong lĩnh vực giáo dục STEM/STEAM tại Hoa Kỳ. Tổ chức luôn có những kiểm định khắt khe trong rất nhiều tiêu chí chặt chẽ về bộ kĩ năng thế kỉ 21 trong giảng dạy, việc ứng dụng công nghệ trong giảng dạy các môn học, sự đa dạng hóa các hình thức học tập, việc thúc đẩy học sinh có thể theo đuổi lĩnh vực STEM/STEAM trong tương lai, giáo viên và thành viên nhà trường đạt chứng nhận chuyên gia trong lĩnh vực STEM/STEAM quốc tế, …
Đọc thêm: Hệ thống trường Inspire – Khai Nguyên đạt kiểm định STEM.org Accredited
Phương pháp giáo dục STEM/STEAM là một phương pháp giáo dục hiện đại, đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện nay. Để triển khai hiệu quả phương pháp này, cần có sự phối hợp của các cấp, các ngành, các nhà trường và gia đình. Bằng việc được kiểm định về mặt chương trình giảng dạy STEM/STEAM, hệ thống trường Khai Nguyên tin rằng sẽ ngày càng hoàn thiện nội dung giảng dạy, mang đến môi trường học tập phù hợp và chuẩn bị cho học sinh chuẩn bị cho tương lai một cách tốt nhất.
———-
Thạc sĩ Trần Thanh Tùng
Trưởng bộ phận Chuyên môn khối ngành STEM – Hệ thống trường Inspire – Khai Nguyên.
