Thời đại VUCA là gì? VUCA là thuật ngữ dần được nhắc đến thường xuyên hơn hiện nay. Vậy VUCA thực sự tác động đến lĩnh vực giáo dục và tương lai con trẻ như thế nào?
Thời đại VUCA là gì?
Khái niệm VUCA không tồn tại trong ngôn ngữ tiếng Việt nhưng trong một vài năm trở lại đây lại đang trở nên phổ biến như một thuật ngữ để chỉ các khía cạnh khác nhau của môi trường “không thể kiểm soát”.
VUCA là từ được ghép từ chữ đầu tiên của 4 từ là Volatility (Sự biến động), Uncertainty (Sự không chắc chắn), Complexity (Độ phức tạp) và Ambiguity (Sự mơ hồ). Thế giới này đòi hỏi mỗi chúng ta phải có khả năng thích nghi cao, chấp nhận thay đổi bất cứ khi nào, và khả năng đối chọi với những thay đổi nhanh chóng. Những gì chúng ta thấy ngày hôm nay sẽ trở thành những thay đổi chậm nhất trong tương lai.
Thời đại VUCA tác động đến lĩnh vực giáo dục như thế nào?
Thời đại VUCA mang lại sự tác động trong tất cả mọi ngành nghề và giáo dục không đứng ngoài guồng ảnh hưởng chung ấy, đặc biệt trong giai đoạn của đại dịch Covid-19 thì hình ảnh của thời đại vuca rõ ràng hơn bao giờ hết. Trong thời đại công nghệ hiện nay, khi mà thậm chí máy móc có thể can thiệp vào quá trình suy nghĩ của con người, việc học nhiều kiến thức hơn không phải là giải pháp. Thay vào đó, nhà trường và gia đình cần thay đổi tư duy, cách thức trong việc giáo dục con trẻ. Việc giảng dạy không còn đơn thuần là sự truyền bá kiến thức mà nên tạo điều kiện để mỗi đứa trẻ thành người học và người tự học.
Quá trình giáo dục không còn tập trung vào những lý thuyết từ sách giáo khoa mà phải đào sâu trong lĩnh vực người học yêu thích, những thế mạnh mà họ có được, từ đó hình thành những kỹ năng có thể chuyển hóa được như giao tiếp, cộng tác, sáng tạo, tư duy phản biện,… giúp các em có thể thích nghi trong một thế giới bất định của hiện tại và tương lai.
Đại dịch Covid-19 cũng đã chỉ ra lỗ hổng trong giáo dục truyền thống – nơi tạo ra nguồn nhân lực thiếu nhiều kiến thức và kỹ năng quan trọng, khó thích nghi trước những biến động của thời cuộc. Không một đứa trẻ nào có thể “tự bơi” giữa thế giới luôn có nhiều biến động mà các em cần có nền tảng để thành công. Trách nhiệm của nhà trường, gia đình chính là việc tạo ra bệ phóng để các em thành công trong một thế giới bất định.
Nhà trường và gia đình cần làm gì để chuẩn bị cho tương lai thành công của trẻ trong thời đại VUCA?
Trách nhiệm của Nhà trường trong thời đại VUCA
Cách tốt nhất mà nhà trường có thể tiếp cận để chuẩn bị cho học sinh thích nghi, tồn tại trong thời đại vuca không phải bằng cách tập trung vào tương lai mà là tập trung vào hiện tại. Tập trung vào những đứa trẻ đang hiện hữu trước mặt chúng ta ngày hôm nay – thế mạnh, quan điểm độc đáo và sở thích của các em. Tạo môi trường trong đó các em được trao quyền, được đánh giá cao, được yêu thương và được nhìn nhận. Các em được tham gia những trải nghiệm mà thông qua đó có thể áp dụng thế mạnh của mình nhằm rèn luyện năng lực, tính cách, niềm tin, cho phép các em đưa ra những lựa chọn để giải quyết một cách sáng tạo các vấn đề mà các em quan tâm.
Một điều quan trọng mà chúng ta cần ghi nhớ là các em hoàn toàn có quyền được thất bại trong một môi trường an toàn. Chính quá trình thử, sai và điều chỉnh sẽ giúp các em có những trải nghiệm chân thực và sâu sắc trong quá trình học tập.
Sự chuẩn bị của cha mẹ
Cha mẹ được khuyến khích dạy con cái sự chủ động trong cuộc sống, khuyến khích mọi sự sáng tạo. Sự trì hoãn và thụ động, trong đó con trẻ nghĩ rằng mọi thứ luôn diễn ra tốt đẹp là một cái bẫy quen thuộc làm các em khó thích nghi với một thế giới mới nhiều biến động. Cha mẹ cũng nên trao cho con quyền quyết định một số vấn đề liên quan đến chính bản thân mình cũng như giúp các em hiểu cá tính, sở thích và hạn chế của mình.
Khi gia đình, nhà trường kiến tạo được môi trường trải nghiệm chân thực sẽ chuẩn bị cho các em phát huy hết khả năng, trí tò mò, óc sáng tạo và thói quen của mình khi đối mặt với thời đại vuca trong tương lai mà chúng ta thậm chí không thể tưởng tượng được, thậm chí còn không có kế hoạch sẵn sàng.
Tác giả: Thầy Ngô Thành Nam
Hiệu trưởng – Giám đốc chuyên môn khối Tiểu Học – Hệ thống trường Khai Nguyên.
Phiên bản tiếng Anh: ĐỌC THÊM
